Ks. Tomasz Stępień - Pseudo-Dionizy Areopagita. Chrześcijanin i platonik

Polemiczne aspekty pism Corpus Dionysiacum w kontekście mowy św. Pawła na Areopagu (Dz 17, 22-31)

Pseudo-Dionizy Areopagita to tajemniczy autor z przełomu V i VI w., którego prawdziwego imienia nie znamy. Jednak jego pisma wywarły olbrzymi wpływ na kształtowanie się teologii i mistyki zarówno we wschodnim, jak i zachodnim chrześcijaństwie.
 
Oparł on swoją teologię na greckim systemie filozoficznym - neoplatonizmie. Wzajemna relacja myśli neoplatońskiej i chrześcijańskiej w pismach Pseudo-Dionizego stała się więc zagadnieniem gruntownie analizowanym w literaturze przedmiotu. Nowe spojrzenie na ten problem przedstawia Autor niniejszej książki, podejmując m.in. próbę dokładniejszego zbadania fragmentów Corpus Dionysiacum pod względem obecności w nich poglądów zarówno chrześcijańskich, jak i pogańskich.
  
Analiza ta ujawnia "chrześcijańską świadomość" Areopagity, która wyraża się nie tylko we fragmentach jego dzieł polemizujących z myslą pogańską, ale takze w samym przyjęciu przezeń pseudonimu, odwołującego się od znanej z Dziejów Apostolskich postaci ateńczyka, nawróconego na chrześcijaństwo po wysłuchaniu słynnej mowy św. Pawła wygłoszonej na skale Aresa.
Bycie chrześcijaninem oznacza dla Pseudo-Dionizego bycie prawdziwym filozofem - zatem jest on chrześcijaninem i dlatego właśnie jest platonikiem.

Spis treści:

Wstęp
Chrześcijanin za bardzo naśladujący platoników
Dionizy Areopagita - pierwszy filozof nawrócony na chrześcijaństwo
Pola dialogu i polemiki zawarte w mowie św. Pawła

I. Chrześcijaństwo jako prawdziwa mądrość prowadząca do zjednoczenia z Bogiem
Mądrość chrześcijańska wobec teurgicznej madrości neoplatoników
Mnich czyli filozof
Szaleństwo i świadomość mądrości

II. Poznanie nieznanego Boga
Niepoznawalność Najwyższej Przyczyny w przedchrzescijańskiej filozofii greckiej
Rozwój teologii negatywnej w myśli Ojców Kościoła
Trzy drogi poznania Boga u Pseudo-Dionizego Areopagity
Niewiedza jako najwyższe poznanie Boga

III. Neoplatońska nauka o najwyższych przyczynach w służbie teologii Trójcy Świętej
Platyńskie zasady jako podstawa rozumienia Osób Trójcy Świętej
Trójca Pseudo-Dionizego i triada Damaskiosa
Bóg zjednoczony i zróżnicowany
Oryginalność bez utraty ortodoksyjności - miejsce nauki Pseudo-Dionizego o Trójcy Świętej w tradycji chrzescijańskiej

IV. Pochodzenie imion boskich
Narodziny teorii pochodzenia pierwszych przyczyn u Plotyna
Zasady rządzące pochodzenie - rozwój nauki o pochodzeniu w nurcie neiplatońskim
Nieosobowy charakter imion boskich
Imiona boskie jako paradygmaty - zwory stworzenia
Boska moc imienia w obrzędach teurgicznych a mistyczna moc imion boskich
Energie - działania Boga w świecie stworzonym za pośrednictwem jego imion
Opatrzność i opatrzności - udzielanie dobra przed intelektem
Nauka Pseudo-Dionizego o pochodzeniu imion boskich i pochodzeniu łaski

V. Demony filozofów i hierarchia aniołów
Narodziny i rozwój filozoficznej nauki o demonach
Rola demonów w obrzędach teurgicznych
Neoplatońskie źródła porządku świata anielskiego u Pseudo-Dionizego Areopagity

VI. Dusza i ciało, zmartwychwstanie i metempsychoza
Początki sporu na temat cielesności  człowieka w dialogach Platona
Teurgia i jej rola w rozumieniu cielesności człowieka w pismach neoplatoników
Zmartwychwstanie ciała jako ostateczne uznanie cielesności człowieka w tradycji chrześcijańskiej
Ludzka natura Chrystusa jako nawyższa teurgia

Podsumowanie