Rene Bazin - Pius X

Mimo że za pontyfikatu Piusa X nastąpiły bolesne zdarzenia w życiu Kościoła, prawdziwe klęski, mimo, że widział on dokonanie się rozdziału Kościoła i państwa we Francji i Portugalii oraz był świadkiem dechrystianizacji narodowej i społecznej, to właśnie jemu Kościół katolicki przypisuje w długim szeregu papieży rzymskich miejsce wybitne. Albowiem Najwyższy Kapłan Kościoła katolickiego odrzucił wszelki kompromis z kierunkiem polityki, mającym na celu, według wyznania samych jego inicjatorów, zniszczenie wiary, którą ochraniać było jego zadaniem. Niejedni mówili, iż winien był zgodzić się na kompromis; lecz są zasady, których Rzym nie może przekreślić, ani też odsunąć na stronę. Pius X zrozumiał, że wszelki kompromis z przedstawionym mu, nowym systemem, narażał te zasady na niebezpieczeństwo.
Jeśli Kościół katolicki przypisuje mu w długim szeregu papieży rzymskich miejsce wybitne, to nie dlatego jednakże, że Pius X postąpił w tych okolicznościach tak, jak bez wątpienia byłby postąpił każdy inny papież. Miejsce to zapewnia mu jego działalność w sprawach wewnętrznych tej instytucji tak obszernie rozbudowanej, o organizacji tak kompletnej - i działalnośc ta pozwala znak jego pontyfikatu pozostawić wiekom, które nadejdą.