Odo Casel OSB - Święty Benedykt z Nursji. Mąż Ducha

Artykuł o św. Benedykcie, który oddajemy Czytelnikom do rąk, jest zaledwie skromną perełką na tle bogatej twórczości Casela. Zamieszczony został pierwotnie w księdze pamiątkowej dedykowanej opatowi klasztoru Maria Laach, Ildefonsowi Herwegenowi, również znakomitemu teologowi liturgii. Autor daje w nim ciekawą odpowiedź na tak często – dawniej i dziś – stawiane pytanie o istotę relacji między „literą a duchem”, między dziedzictwem tradycji a wyzwaniami chwili obecnej, które rozważa w odniesieniu do benedyktyńskiej Reguły. Święty Benedykt w jego ujęciu to człowiek w szczególny sposób otwarty na działanie Ducha Świętego obecnego w Kościele, mnich, który jako prawdziwy „mąż Ducha” stał się zakonnym prawodawcą. Casel ukazuje, że był on kimś więcej niż charyzmatykiem, „człowiekiem swej epoki”. Szczególna wierność Duchowi Świętemu i wyjątkowy dar łaski sprawiły, że jego Reguła stała się dziełem trwałym, literą daleko przekraczającą sztywne ramy prawnego paragrafu, uczącą właśnie wierności Duchowi Świętemu, który jest istotą Tradycji Kościoła. Dzięki temu podążanie za wskazaniami Benedykta w całej 1500-letniej historii zakonu owocowało nieustannie świeżością interpretacji tego starożytnego prawa zakonnego. Każdorazowy „powrót do źródeł” nie oznaczał powielania schematów z poprzednich epok, lecz wyrażał aktualną, twórczą myśl Kościoła, pozostając zarazem logicznym ogniwem całej dotychczasowej tradycji. Za czasów Casela opactwa benedyktyńskie odnajdywały swą nową wierność ideałom św. Benedykta w ruchu liturgicznym, który stał się jednym z filarów ostatniej, soborowej odnowy. Choć Casel w artykule bezpośrednio liturgią się nie zajmuje, wydaje nam się jednak istotne – w „roku Ducha Świętego” – przedstawić polskim Czytelnikom ten krótki tekst o św. Benedykcie.

Jeśli chodzi o przekład tekstu, napisanego stylem zbliżonym do naukowego, uczyniliśmy następujące założenia. W tłumaczeniu tekstów łacińskich i greckich, cytowanych przez Casela, posłużyliśmy się istniejącymi już polskimi przekładami tylko tam, gdzie w istotny sposób nie odbiegały one od przekładów, z których korzystał Casel lub jego własnych. Dotyczy to także cytatów z Pisma Świętego. W pozostałych przypadkach tłumaczyliśmy zgodnie z wersją Autora. Biblijne, greckie słowo „Pneuma”, które w tekstach Casela oznacza zarówno Ducha Świętego, jak i całe, zbawcze działanie Boga oraz odnosi się także do człowieka w szczególny sposób „napełnionego” Duchem Świętym tłumaczyliśmy wszędzie jako „duch” lub „Duch Święty”. Rozpiętość znaczeniowa polskiego słowa „duch” wystarcza, by posługiwać się nim na gruncie teologii biblijnej, do której Casel nawiązuje. Nie ma ono za sobą tej historii, co niemieckie „der Geist”, mocno związane z  idealistycznymi systemami filozoficznymi, którego w związku z tym Casel, jak zresztą i wielu innych teologów niemieckich, świadomie unikał. Biblijne, greckie słowo „aion”, oznaczające erę w dziejach zbawienia, tłumaczymy jako „eon”, gdyż takim przekładem biblistyka już od dawna się posługuje. Ponieważ artykuł w wersji oryginalnej przeznaczony był dla wąskiego grona odbiorców, obeznanych z językami klasycznymi, podajemy również tłumaczenia tekstów łacińskich i greckich cytowanych przez Casela w oryginale.