Przyczyny Upadku Polski - Ks. Walerian Kalinka

 

 

Są książki, które mimo upływu lat od ich oryginalnego wydania nie tracą swojej aktualności. Wbrew upływowi czasu okazują się niezwykle przydatne w sensie poznawczym, prowokują do porównań, przypomnień, krytycznej refleksji i zadumy nad losami państwa i narodu. Z tych powodów na swój „renesans” wydawniczy zasługuje niezwykła książka ks. Waleriana Kalinki. Wydawałoby się, że dotyczy ona spraw odległych, by nie rzec dawno minionych. Tymczasem to pasjonująca lektura o tym, jak Polacy niewiele uczą się ze swojej dramatycznej historii. Jak nie potrafią identyfikować czynników warunkujących procesy geopolityczne i diagnozować swojego sprawstwa w podejmowaniu błędnych decyzji. Zmusza do postawienia pytania, dlaczego nie potrafimy wyciągać wniosków a to z własnego zakłamania i nieuctwa, a to z nienadążania za zmiennością układów międzynarodowych, w których za namową bądź presją obcych zajmujemy zwykle szkodliwe dla siebie pozycje.

 

Polska od wieków znajduje się w trudnym położeniu geopolitycznym ze względu na swoją geografię i potencjał. Stosunek sił na niekorzyść Polski w najbliższej przestrzeni wymaga od rządzących zręczności i sprytu, rozumnej akomodacji i roztropności. Każdemu pokoleniu towarzyszy żywotna potrzeba wypracowania spójnej doktryny państwowej, która odzwierciedlałaby realne zasoby i położenie oraz wynikające stąd aspiracje i szanse realizacji interesów. Tymczasem zamiast przenikliwej i pragmatycznej doktryny w polskiej rzeczywistości od wieków górę bierze przedziwna „jednostajność usposobień”: myślenie życzeniowe, oparte na złudzeniach i mitach, a nie na twardym stąpaniu po ziemi. Na dodatek polityczni „przewodnicy” dotknięci są „zarazą” sprzedajności i korupcji. Gdy tę skłonność połączy się z egoistycznym podejściem do służby publicznej, prowadzącym do anarchizacji państwa i jego ograbiania, to powstaje dzięki książce Waleriana Kalinki ponadczasowa opowieść o niezmienności polskiego „genotypu”, o jakiejś metafizycznej „klątwie”, skazującej polskie rządy na powtarzalność katastrof i klęsk.

 

Lektura książki Kalinki kieruje uwagę w stronę szkód, jakie w polskich umysłach od wieków powodują rozmaici manipulatorzy. Od niekompetentnych polityków poczynając, przez narodowych bajarzy, nazywanych niesłusznie historykami, po medialnych magów, konstruujących w umysłach odbiorców iluzje o unikalnym posłannictwie Polski i Polaków. Przypomina się także szkodliwa rola obcej agentury, która doskonale rozpoznaje słabości (nie)polskich pseudoelit i czyni z Polski „Boże igrzysko”, gdzie harcują wrogie siły (w tym potężni aktorzy niepaństwowi, tacy jak wielkie korporacje, działający w interesie oligarchii międzynarodowej). W efekcie powstaje ułomny wizerunek skłóconych Polaków, którzy nie umieją się rządzić, albo jeszcze gorzej, którzy stają się „zawadą”, „źródłem jątrzenia”, a nawet „podżegaczem wojennym”. Z tych powodów w czasach klęski nie zasługują nawet na współczucie, a co dopiero skuteczny ratunek.

 

Czy fundowany obecnie Polakom scenariusz nieuchronnego starcia z Rosją naprawdę musi doprowadzić do zbiorowego samobójstwa? Tym razem bez możliwości „zmartwychwstania”…

 

Stanisław Bieleń

Dzieło księdza Waleriana Kalinki, będące naukową opowieścią o późnych czasach stanisławowskich, jest inspirujące i może być interpretowane nie tylko z perspektywy historycznej, lecz również współczesnej. Zapewne ten wielki historyk analizując tamtą, już bardzo odległą epokę dla pokoleń zafascynowanych czasem teraźniejszym, nie ryzykował łatwych uogólnień, które można odnieść do nieznanych mu lat przyszłych. W swym dziele m.in. twierdził, że jedną z podstawowych przyczyn naszych osiemnastowiecznych klęsk była swoista naiwność, która graniczyła z polityczną głupotą. Ówczesne elity jego zdaniem nie rozumiały czasów im współczesnych; intelektualnie i moralnie nie należały do epoki, w której przyszło im żyć. Nie dostrzegano cynizmu, hipokryzji i egoizmu oświeconych monarchii absolutnych środkowo-wschodniej Europy późnego absolutyzmu XVIII wieku. Mówiąc współczesnym językiem sternicy polsko-litewskiej państwowości tamtych lat nie posiadali podstawowych kompetencji intelektualnych i profesjonalnych: ich podstawową słabością był brak wiedzy i co gorsza nie rozumieli, że nie wiedzą. Rodzi się więc pytanie, czy współczesny czytelnik może pokusić się do dalej idących uogólnień. Czy również dziś przynajmniej wiemy jaki jest ów „Zjednoczony Zachód” (wtedy też wydawało się nam, że należymy do Europy) a przede wszystkim jakie realne zasady w nim rządzą. Czy dziś mamy dostateczne kompetencje intelektualne, aby uchronić naszą państwowość oraz obywateli przed rzeczywistymi a nie propagandowymi zagrożeniami? Czy podobnie jak w późnych czasach stanisławowskich dajemy się okpić i ograbić, w dodatku za naszą zgodą? Analogie są aż nadto czytelne: rządy ambasadorskie, naiwna ufność a przede wszystkim klientelizm wobec „europejskiego” czy też „światowego przywództwa” oraz niezdolność lub nieumiejętność obrony swoich interesów. Trzeba pamiętać, że na ówczesnej (jak i współczesnej) scenie politycznej były i są godne zapamiętania wyjątki, które jednak eliminowano wysiłkiem wszystkich „oświeconych sąsiadów” i „proeuropejskich” (wtedy jeszcze nie używano tego słowa) elit. Czy dziś, gdy tak jak wtedy należymy do oświeconego Zachodu, dostatecznie rozumiemy czasy, których nie powinniśmy po raz kolejny przegrać?

 

Prof. dr hab. Witold Modzelewski