Stanisław Staszic a kwestia żydowska - Ks. Józef Kruszyński

Relacje polsko-żydowskie

Na łamach niniejszego dzieła ks. Józef Kruszyński – twórca wielu prac na temat Żydów – serwuje nam, co na temat tego narodu sądził ks. Stanisław Staszic. W związku z tym, że jego spostrzeżenia okazały się niezwykle trafne, warto jeszcze dokładniej zapoznać się z tym, co już w epoce staszicowskiej było wiadome na temat mentalności Żydów.

 
"Dnia 20 stycznia 1926 r. Polska będzie obchodziła setną rocznicę zgonu księdza Stanisława Staszica. Był on niewątpliwie najwybitniejszą postacią w Polsce w okresie jej rozbiorów. Patrzył ze smutkiem na krzywdę, jaka działa się Ojczyźnie ze strony wrogich mocarstw ościennych. Nie mogąc odwrócić przemocy, jego serce gorące odczuwało krzywdę, ale jednocześnie i genialny umysł spostrzegł, co może się stać w przyszłości ratunkiem narodu. Oto przede wszystkim reformy, które by zespoliły wszystkie stany, otworzyły drogę do oświaty, podniosły dobrobyt, wzmocniły ducha patriotycznego przez zrozumienie wartości ojczystej ziemi. Wierny tym hasłom, niósł Staszic oświaty kaganiec przed narodem i pozostawił tyle cennych pouczeń, że jego pisma już niejednokrotnie były wydawane, popularyzowane, aby jak najszersze sfery mogły zapoznać się z płodami ducha najwybitniejszego męża stanu u schyłku XVIII i na początku XIX wieku.
W roku jubileuszowym, gdy sto lat upłynęło od zgonu tak bardzo zasłużonego obywatela kraju, istnieje szczególny powód, aby jego myśli stały się dostępne szerokim warstwom społecznym. Tym więcej staje się to wskazane i pożądane, że nauki Staszica, zawarte w jego księgach, prawie nic nie straciły na swym znaczeniu i żywotności. Lubelski Komitet Staszicowski obchodu setnej rocznicy zgonu wziął sobie za cel ogłoszenie drukiem monografii oświetlających działalność Staszica. Ponieważ wśród jego uwag znajdują się niezmiernie cenne spostrzeżenia co do kwestii żydowskiej, uważamy przeto za stosowne, a nawet ze wszech miar za wskazane, zapoznanie dzisiejszych czytelników z tym, co Stanisław Staszic pisał o żydach1 i kwestii żydowskiej, należącej już za jego czasów do bardzo żywotnej i niepokojącej opinię społeczną w Polsce.Uwagi Staszica o żydach, zawarte w dwóch oddzielnych artykułach, znajdujących się w zbiorowym wydaniu jego pism, poprzedzamy wiadomościami biograficznymi i oświetleniem kwestii żydowskiej w Polsce w epoce staszicowskiej."
Ks. Józef Kruszyński